Transformatie van bestaande bouw

Transformaties bestaan in allerlei soorten en maten. Van het herbestemmen van industrieel erfgoed, aanpassen van verouderde kantoorgebouwen tot het creëren van een groene ruimte in een verstedelijkt gebied. Transformatie van bestaande bouw is een belangrijke schakel om de energietransitie te versnellen.

Het ontwerp is één van de belangrijkste factoren die een transformatie kan maken of breken. Juist in deze fase kan een goed ontwerp de levensduur van een bestaand gebouw aanzienlijk verlengen. Welke factoren zijn in dit vroegtijdige stadium belangrijk voor het slagen van een transformatie project?

Teruggrijpen naar de oorspronkelijke staat

Historische gebouwen zijn dankzij hun rijke geschiedenis meestal van grote culturele waarde. Een goed ontwerp houdt rekening met die historische context van een gebouw en brengt de authentieke eigenschappen of details – waar mogelijk – in oorspronkelijke staat terug.

Gevels, ornamenten, wandafbeeldingen of andere historische kenmerken worden hersteld en de bestaande gebouwstructuur wordt waar mogelijk in het ontwerp geïntegreerd. Het is belangrijk in de ontwerpfase altijd cultuurhistorisch onderzoek te doen naar die oorspronkelijke architectuur en kenmerken. Ook wanneer het (potentieel) jong erfgoed betreft, zoals gebouwen uit de post ’65-periode.

Toekomstig gebruik

Behoeften van gebruikers of de omgeving kunnen in de loop van de tijd veranderen. Een gebouw kan daardoor een nieuwe gebruiksfunctie krijgen. Een goed ontwerp speelt in op veranderende gebruiksdoeleinden door daar in de ruimtelijke indeling en de bouwtechnische constructie van het gebouw al rekening mee te houden. De lay-out van het gebouw is in die situatie flexibel en dus ook jaren later nog makkelijk aanpasbaar.

Ook verschillende mogelijkheden en manieren om het gebouw binnen te komen of verlaten zorgen ervoor dat het gebouw in de toekomst flexibel in gebruik blijft en dus waardevol voor gebruikers en de omgeving.

Welzijn van de gebruiker

Een goed ontwerp creëert een aantrekkelijke, prettige en veilige omgeving binnenin het gebouw. Gebruikers hebben voldoende bewegings- en ontmoetingsruimte. Bij kantoorgebruik kan dit betekenen dat werkplekken ruimtelijk zijn ingedeeld met voldoende plek voor informele ontmoeting.

Het ontwerp waarborgt ook op andere manieren het welzijn van gebruikers. Door het hele gebouw heen bestaat een evenwichtige verdeling tussen daglicht en kunstlicht. Lichte ruimtes met grote ramen, de juiste akoestiek en goede ventilatie bieden gebruikers voldoende comfort. Groene binnenpleinen en andere zones met beplanting maken daar ook deel van uit.

De omgeving aantrekkelijk maken

Een herbestemming leidt vaak tot nieuwe functies van een bestaand gebouw. Niet zelden is uitbouwen dan noodzakelijk. Het ontwerp voor de aanbouw wordt in dat geval afgestemd op de historische bouwstijlen van het bestaande gebouw, zoals het structuralisme, brutalisme of ‘nieuwe bouwen’.

Het gevelontwerp voor de nieuwbouw past in het straatbeeld en houdt rekening met aangrenzende gebouwen of openbare ruimtes. Het is belangrijk dat deze nieuwe elementen de buurt of het gebied nog aantrekkelijker maakt voor omwonenden en de lokale gemeenschap. Een ontwerp kan daarbij helpen door het gebouw toegankelijk te maken voor publiek. Het zorgt ook voor eenheid van alle ontwerpelementen.

Energie-efficiënt en energieneutraal

In Nederland bedraagt de jaarlijkse CO2-uitstoot ongeveer 168 Mton (2021). De gebouwde omgeving, waaronder kantoren en woningen, heeft daarin een aandeel van 38%. De vermindering daarvan is cruciaal in het tegengaan van klimaatverandering. Een goed ontwerp verbetert de energie efficiëntie met maatregelen zoals isolatie maar ook energiebesparing via LED-verlichting.

Er zijn meer mogelijkheden waarmee het gebouw ook alle benodigde energie zelf kan opwekken uit hernieuwbare energiebronnen, zoals koude warmte opslag, warmtepompen of zonnepanelen. Bij de bouw dragen het hergebruik van materialen en het gebruik van recyclebare- en biologisch afbreekbare bouwmaterialen of demonteerbare systemen ook bij aan minder CO2-uitstoot. Er ontstaat minder restafval en een lagere productie van bouwmaterialen die beide voor de uitstoot van broeikasgassen zorgen.

Natuurinclusief ontwerpen

Waar traditioneel bouwen zich alleen richt op efficiënt ruimtegebruik in een gebouw integreert een eigentijds ontwerp ook de natuur. Natuurinclusief ontwerpen is een relatief nieuw concept maar levert aantoonbaar meer kwaliteit voor de esthetiek van het gebouw zelf, maar ook voor de luchtkwaliteit, de biodiversiteit en het welzijn van mensen. Bijvoorbeeld door het gebruik van groene daken, gevelbegroeiing en verticale tuinen, groene corridors, wateropslag of nestkasten en insectenhotels.

Een natuurinclusief ontwerp dringt bij extreme hitte de absorptie van zonlicht terug en helpt voor verkoeling. Voorzieningen zoals wadi’s die bedoeld zijn voor de afvoer en opslag van water beperken wateroverlast en bieden een waterreservoir bij aanhoudende hitte.

Laten certificeren van het ontwerp

Het is belangrijk om het gebouw in de ontwerpfase te laten certificeren. Dat helpt om de prestaties van een gebouw te verbeteren volgens objectieve normen voor duurzaamheid of het welzijn van mensen. Een gecertificeerd gebouw kan meer waard zijn omdat het aantoont dat het aan onafhankelijke criteria voldoet.

Certificering maakt het bovendien mogelijk om gebouwen op basis van hun prestaties en kwaliteit te vergelijken. Dit maakt het voor huurders of investeerders gemakkelijker om een gebouw te kiezen dat bij hun wensen past. Bekende certificeringen zijn de Breaam-certificering voor duurzaamheid en de WELL Building Standard voor de gezondheid en het welzijn van gebruikers.

Bekijk meer succesvolle transformaties door Broekbakema

Meer weten?

Neem contact op