Bouwen zonder installaties

Zou het mogelijk zijn om een energiezuinig gebouw te ontwerpen dat comfortabel is, waarin de gebruiker zelf het binnenklimaat regelt, waar een aangename temperatuur heerst, de lucht vers is en met slecht een handjevol technische installaties om dit voor elkaar te krijgen?

Een onmogelijke werkelijkheid of toch toekomstmuziek? Wie zal het zeggen? De vraag is in ieder geval interessant genoeg om op zoek te gaan naar het antwoord. In een reeks aan artikelen nemen we de klassieke ontwerpbenadering onder de loep,  onderzoeken we nieuwe methodes om met installaties om te gaan en bekijken we met welke technieken we de aanwezige natuurlijke energie rondom onze gebouwen kunnen inzetten.

Een energiezuinig gebouw zonder installaties. Dat klinkt als een bijna onmogelijke opgave die bovendien in schril contrast staat met de ontwikkelingen die nu gaande zijn. Er wordt namelijk steeds méér techniek toegevoegd om energiezuinigere gebouwen te krijgen.

De regels voor het energieverbruik van gebouwen worden steeds strenger. Na 2020 zullen we alleen nog maar hele energiezuinige gebouwen of energieleverende gebouwen moeten maken. Een eerste reactie op het reduceren van energieverbruik én het streven naar een zeer comfortabel binnenklimaat, is een enorme investering in onderzoek naar efficiënte installaties. Op deze manier wordt er dus meer en meer techniek aan onze gebouwen toegevoegd. Eigenlijk is dat raar, want de installaties die nodig zijn voor een constant, comfortabel binnenklimaat  verbruiken energie, moeten onderhouden worden en ontnemen ons het gevoel dat we zelf de controle hebben over onze omgeving. En dat terwijl de kosten voor installaties kunnen oplopen tot wel 30 % van het totale bouwbudget…

Bij het ontwerpen van een gebouw houden architecten rekening met een heleboel aspecten, van de stedenbouwkundige inpassing tot en met de esthetiek en bouwkundige detaillering. Behalve het  klimaatontwerp. Dat komt in veel gevallen pas na het architectonisch ontwerp aan bod. En dat is ook precies waar de uitdaging ligt. In het ideale geval gaan we gebouwen ontwerpen die op alle gebieden en dus ook op klimatologisch gebied, al zo goed en slim in elkaar zitten, dat er nog maar weinig gecorrigeerd hoeft te worden met installaties.

Als het bijvoorbeeld in de winter te koud is in een huis, zal een bewoner gegarandeerd de verwarming aanzetten om die kou te verdrijven. In een kantoorgebouw dat in de zomer erg warm wordt, zullen de gebruikers een airconditioningsinstallatie willen om een beetje prettig te kunnen blijven werken. Simpele voorbeelden die heel gebruikelijke ‘oplossingen’ weergeven die installaties bieden. Oplossingen voor een probleem dat er in eerste instantie misschien niet eens hoeft te zijn…. Want door slim gebruik maken van de natuurlijke elementen en klimatologische omstandigheden van de plek van het gebouw, zijn we misschien wel in staat om gebouwen te maken die beter functioneren, die een betere luchtkwaliteit hebben, beter gebruik maken van daglicht en beter verlicht zijn. Gebouwen die minder impact hebben op het milieu, die ons minder afhankelijk maken van elektronica en techniek en die minder kostbaar zijn.

De logische volgende stap is het leren begrijpen en beheersen van de vele parameters die invloed hebben op comfort en binnenklimaat. Welke zijn dat en hoe kun je ze samenbrengen in een gebouwontwerp? Wat is een comfortabel binnenklimaat nu eigenlijk precies? In het volgende artikel gaan we daarom dieper in op thermisch comfort en luchtkwaliteit en laten we zien hoe ook de menselijke psychologie daarin een belangrijke rol speelt.

Lees hier deel 2 van deze blog over bouwen zonder installaties.