BLOG: Zero waste? Overtref de Paris Proof-normen

Door: Erik van Eck

Hoe ontwikkelt de circulaire economie zich na de verkiezingen? Die vraag moet heel wat bestuurskamers bezighouden en mij ook. Behalve architect voel ik me als Broekbakema-partner ook circulair ondernemer. Impact maken voor ‘zero waste’ vraagt het lef om te pionieren en vooral om samen het wiel uit te vinden. Die motivatie groeit bij opdrachtgevers en ketenpartijen maar hoe ver zou bouwend Nederland zijn zonder klimaatakkoorden en de overheid als stok achter de deur?

KIES DE OVERTREFFENDE TRAP
Een gewetensvraag? Als het aan mij ligt, zijn de ogen minder op Den Haag gericht. Gelukkig leggen steeds meer koplopers de lat uit eigen beweging omhoog en voor zulke partijen werk ik het allerliefste. ABN AMRO of DSM bijvoorbeeld, samen met ketenpartners ontwierpen we voor beide bedrijven een kantoor waarmee we de Paris Proof-richtlijnen op sommige punten al overtroffen.

ZONDER PASKLARE ANTWOORDEN
Kijk, van dit soort ambitie en opdrachtgeverschap wordt de keten een stuk creatiever en innovatiever. Het houdt mij ook scherp en dus is het extra leuk. Hoe dat werkt? Je begint met de uitwerking van meerdere ontwerpmodellen om het programma zo optimaal mogelijk te organiseren. Dan ga je samen op zoek naar de optimale geveloppervlakte- en footprint in combinatie met maximale flexibiliteit van het casco en de hoofddraagconstructie. Ook al heeft niemand de pasklare antwoorden, je gaat voor minimale milieu-impact en toekomstig waardebehoud. Met die gezamenlijke missie zoek je de grenzen op van wat mogelijk is.

ELKAAR SCHERP HOUDEN
Die zoektocht vraagt een andere mentaliteit, dat is het mooie van pionieren. Je wordt samen inventiever als je elkaar echt scherp durft te houden. Het gebouwontwerp voor ABN AMRO en DSM spreekt wat dat betreft boekdelen. Beide projecten scoren qua MPG (MileuPrestatie Gebouwen) goed. DSM heeft een MPG score van €0,56 en ABN AMRO van €0,42 terwijl de wettelijke norm op €1,- voor nieuwbouw van utiliteitsbouw ligt. Veel is mogelijk als je elkaar maar uitdaagt, investeert en ook het nodige van elkaar duldt omdat je weet dat veel nog in de kinderschoenen staat.

OOK IN DE BUSINESS CASE
En ja, zonder wrijving geen glans. Dat geldt ook voor hoe partijen elkaar telkens opnieuw moeten vinden in de transitie naar circulair bouwen. Ook ik maak het mee en juist dan is het belangrijk de dialoog met elkaar te blijven voeren. Zo zet circulariteit de business case voor nieuwbouw en transformatie in een nieuw daglicht. Hoe beslis je over investeringen versus rendement? In de circulaire economie kun je dat alleen beantwoorden als je de totale levenscyclus meeweegt maar dat is relatief nieuw voor de bouwwereld.

BEHEERSBAAR RISICO’S NEMEN
Hoe werk je toe naar zulke nieuwe werkstandaarden? De urgentie en snelheid waarmee hoeft niet af te hangen van wettelijke kaders of subsidies want de verantwoordelijkheid voor het klimaat is van ons allemaal. We kunnen sneller zelfs als de beproefde oplossingen nog niet op tafel liggen. Voor innovatie hoeft de wereld niet meteen volledig op z’n kop, Rome is ook niet in een dag gebouwd. Blijvende vernieuwing gaat al doende, beetje bij beetje neem je risico’s zodat de veranderingen beheersbaar blijven.

MAATSCHAPPELIJKE PLICHT
Tegenover de beheersbare risico’s staat de ontwikkeling van toegepaste kennis en dat getuigt voor mij ook van een gevoel voor maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het is de dure plicht van ons allemaal alles uit de kast halen om de knop om te zetten, van lineair naar circulair. De geschiedenis leert ons hoe dat werkt met kleine acties. Ik weet nog dat ik als architect eind jaren negentig op de bres sprong voor duurzaam bouwen. Er waren nog geen kaders dus begonnen we maar gewoon. Het devies was gewoon doen, geen woorden maar daden op z’n Rotterdams gezegd.

LAT GELEIDELIJK OMHOOG
Dat leverde bij elk project nieuwe kennis en inzichten op dus geleidelijk meer duurzame gebouwen. Die opstelling werkte aanstekelijk en vanaf 2006 nam het gevoel voor urgentie aan de andere kant van de tafel zienderogen toe. Er ontstond in de samenwerking met onze opdrachtgevers ook een gezamenlijke duurzaamheidsstandaard. De ambities lagen vaak al op tafel als wij kwamen, onze opdrachtgevers schroefden de lat zelf omhoog. Het is nu precies tien jaar geleden dat Broekbakema zo werd geselecteerd voor het ontwerp van de Groningse Energy Academy Europe.

GESCHIEDENIS HERHAALT ZICH
Het gebouw won in 2017 met haar Breeam Outstanding score de internationale Breeam-award en het was daarmee het eerste onderwijsgebouw van Nederland met zo’n hoge duurzaamheidsbeoordeling. Door de jaren heen hebben we met die kennis ook veel bereikt bij andere projecten. Uit die tijd van energetische verduurzaming herken ik de transitiemechanismen en ik heb nu weer dat pioniersgevoel van toen, dit keer met de compactheid van gebouwen en de toepassing van circulaire materialen.

CIRCULAIR GEBOUWMODEL
Het levert ook nu weer beetje bij beetje veel kennis en inzichten op. Inmiddels weten we al zoveel meer over het ideale gebouwmodel op basis van materiaalefficiëntie, flexibiliteit, toekomstwaarde maar ook natuurinclusiviteit en klimaatadaptatie. We werken momenteel aan een model om die kennis te delen en opdrachtgevers te helpen met een circulaire bouwstrategie en business case. Daarvoor hoeft niemand te wachten op Den Haag, het begint allemaal met de goede mindset. Gewoon doen!

Erik van Eck
Architect-directeur