Blog: De Tussenstand

Door Aldo Vos:

Ik ben 50 geworden en de helft mijn leven ben ik nu architect. In die jaren heb ik altijd vooruit gekeken, een volgend project, het ontwikkelen van het bureau, een crisis doorkomen. Maar misschien is het ook goed om een keer terug te kijken. Waar ben ik begonnen? Zit er een lijn in? Ben ik beter geworden? Minder dogmatisch of juist volwassen. En als ik dit nog 25 jaar doe, waar moet ik dan op letten? Tijd voor een tussenbalans in tien projecten.

Europan 5 Almere

Eind jaren negentig was er nog een hele actieve prijsvraagcultuur in Nederland. Eén van de belangrijkste prijsvragen was Europan en als jonge architect wilde je hier aan meedoen. Winnen betekende eeuwige roem en een mooie start van een architectenbureau. Samen met Siebold Nijenhuis werkte ik ’s avonds en in het weekend aan onze inzending voor Almere. Eindeloos discussiëren, gecrashte computers, de stress voor de deadline en daarna in spanning wachten op de uitslag. We wonnen met een opgetild bouwblok boven de prachtige korenvelden van de polder. ‘poten eronderuit en bouwen maar’ zei jurylid Carel Weber. Hij had gelijk, maar daar wilden we niet aan. Het is nooit gebouwd.

Casa Casla

Misschien wel het mooiste en zuiverste ontwerp dat we gemaakt hebben. Prijsvragen zijn een heerlijk medium om nieuwe dingen te proberen en vormstudies te doen. Casla is het architectuurcentrum van Almere en zij wilden een drijvend tentoonstellingspaviljoen. De doorsnede is de mooiste architectuurtekening omdat je hierin ook gelijk de ruimtelijkheid van een ontwerp leest. Hier hebben we de doorsnede 180 graden om zijn as gedraaid, een knappe autocad oefening, waarbij er een halve paddenstoel ontstaat. De organisatie durfde ons niet te laten winnen, omdat het waarschijnlijk veel te duur was om uit te voeren. Een 2^e prijs dus. De 3^e prijs ging naar een gefrustreerde Rus die vertelde dat ons ontwerp succesvol zou zinken. Ook hij had waarschijnlijk gelijk.

TEP Loungin’

We hadden een startstipendium ontvangen van het Fonds Beeldende Kunst Vormgeving en Bouwkunst en konden ons dus volledig op onze eigen startende onderneming storten. Zonder veel concrete opdrachten, dus nog maar een prijsvraag. Ditmaal uitgeschreven door de BNA kring Rijnmond die voor de Dag van de Architectuur een tijdelijke expositiepaviljoen wilde.

Het is eigenlijk een gebouwde doorsnede van twee meter breed die zo op een vrachtwagen kan worden geladen. Ons eerste gebouwde ontwerp en een goede les in allerlei praktische uitvoeringszaken van montagevolgorde tot beveiliging en onderhoud. En is het goed als iemand dan een joint gaat roken in die heerlijke loungebank?

Gebouw X

Na een paar jaar als jonge architect werden we opgepikt door Van den Broek en Bakema. We hadden een goede klik en het aanbod om de directie te versterken was een uitdaging, maar ook een kans om ‘echte’ projecten te bouwen. Gelijk in mijn eerste maand bij het bureau deed ik met Meindert (Booij, oud-directie) een pitch voor een nieuw onderwijsgebouw voor de Hogeschool Windesheim. We mochten zelf een gebouw uitkiezen waar we de presentatie wilden geven en kozen het Operation Control Centre van de KLM op Schiphol uit om de selectiecommissie van de hogeschool te ontvangen. Voor hen was het een schoolreisje, dus er heerste een uitbundige stemming. Van Meindert heb ik geleerd dat een goede planning, ontvangst en een grap op het juiste moment minstens zo belangrijk zijn als het inhoudelijke verhaal. We wonnen de aanbesteding, niet vanwege een prachtig ontwerp, maar omdat we luisterden naar de klant en samen met hen het ontwerpproces in wilden gaan. En de rondleiding? Achteraf hoorden we dat ze het een vreselijk gebouw vonden.

In gebouw X zitten veel elementen die ik nog steeds gebruik in mijn ontwerpen; een atrium als verbindend ruimtelijk hart, split level vloeren voor een continue route en een gevel die als een gordijn enigszins verbloemd wat er allemaal achter gebeurd. En alles natuurlijk vanuit een goede doorsnede ontworpen.

Fioretti college Lisse

Scholen zijn een prachtige ontwerpopgave. Zoveel mensen bij elkaar in een gebouw die daar misschien wel de belangrijkste tijd van hun leven doorbrengen. En de docenten als heel betrokken gebruikers. Het is absurd dat we in Nederland zo weinig geld over hebben om goede scholen te bouwen. In Lisse hadden we geluk dat dit gebouw in de economische crisis is gebouwd en aannemers om werk verlegen zaten, maar daar zou je niet van afhankelijk mogen zijn. De school is wel een feestje en is het decor van de puberfilm Misfit. Stiekem iets om trots op te zijn.

Beweegcentrum Windesheim

Na gebouw X mochten we voor de hogeschool ook het nieuwe sportcentrum bouwen met daarin drie zwembassins en diverse sportzalen. Het is een verborgen parel vind ik zelf en dat merk je ook pas als je binnen bent. De logistieke stromen van een zwembad en de verschillende vloerniveau ’s die aan elkaar gekoppeld zijn maken het echt een ruimtelijke puzzel. Om de akoestiek in het zwembad goed te krijgen hebben we de betonwanden schuin gezet en een perforatie gegeven, een beetje decoratie mag wel.

Energy Academy Europe

Meestal breng je als architect je kennis in om een project gerealiseerd te krijgen. Bij de Energy Academy is het eerder andersom. Wat hebben we veel geleerd over energie, duurzaam bouwen en aardbevingen bij dit project. De ambities waren zo hoog dat we als adviseurs allemaal uit onze comfortzone werden gehaald en opnieuw moesten beginnen met onze ontwerpprincipes. De samenwerking tussen architect, constructeur, bouwfysicus, installatie-adviseur en natuurlijk de opdrachtgever werkte hierdoor optimaal en heeft tot een resultaat geleid dat nog steeds een groot voorbeeld is. Ook de samenwerking met co-architect Paul van Bussel van de Unie architecten maakte het bijzonder. Ineens zijn er twee kapiteins op het schip en ben je gedwongen om je open te stellen voor ideeën die je zelf niet zou verzinnen of voorstellen. Dat werkt enorm verrijkend en is bepalend voor het geweldige resultaat.

KVL Oisterwijk

Jarenlang heb ik geprobeerd om een opdracht in het buitenland te verwerven. Dat is nog niet gelukt en blijft een wens de komende jaren, maar met dit project hebben we in ieder geval een buitenlandse opdrachtgever. Polimeks is een Turkse ontwikkelaar en aannemer die in Oisterwijk een deel van de oude Koninklijke Verenigde Leerfabrieken heeft gekocht en zij zochten een Nederlandse architect om het project te ontwikkelen. Vier jaar hebben we intensief samengewerkt, cultuurverschillen overbrugd, taalbarrières geslecht en onderhandeld alsof we op de veemarkt stonden, maar het eindresultaat is een prachtig voorbeeld van herbestemming van industrieel erfgoed.

Byondis Research lab

Zonder een goede opdrachtgever geen goed resultaat. Byondis is zo’n opdrachtgever. Een geweldig bedrijf met vakkundige en gedreven mensen die weten wat ze willen bereiken en jou het vertrouwen geven om daarvoor een gebouw te ontwerpen. Laboratoria zijn altijd een beetje een bijzondere opgave. Niet omdat het technisch allemaal heel ingewikkeld is, maar vanwege de mensen die er werken. Totaal gefocust op hun werk en daar komt niets en niemand tussen. Je kan ze ook in de kelder stoppen, dan hebben ze van niemand last. Geef je ze een raam met uitzicht, zijn ze bang voor zonlicht op hun proeven, ontwerp je een ontmoetingsruimte (lees atrium), vragen ze of hier geen lab in kan. Vergeet dan nooit dat het gewoon toegewijde onderzoekers zijn, voor wie je de optimale werkomgeving mag ontwerpen. En die –mooie zaagtandgevel komt voort uit de dialoog met die onderzoekers om een lab met daglicht en uitzicht te ontwerpen zonder dat hier direct zonlicht naar binnen valt. Mooi en duurzaam tegelijkertijd.

ABN AMRO Foppingadreef

Is dit de mooiste opdracht die ik ooit heb gehad? In ieder geval de grootste en heel uitdagend. Alles wat in de huidige tijd van belang is zit in deze opgave. Circulair, biobased en energieneutraal bouwen. Herbestemming, renovatie van bestaand vastgoed. Inclusiviteit. En dat alles met een project uit ons eigen oeuvre, een kantoorgebouw uit de jaren tachtig van toenmalig partner Hans Boot. Net als 10 jaar geleden met de Energy Academy zijn de ambities reusachtig en spreken al je creativiteit aan. In het bureau komt zoveel energie los om te bereiken wat iedereen voor ogen heeft. Nu al weet ik dat dit project een nieuwe standaard is, niet alleen voor ons bureau, maar ook voor circulaire gebouwen in Nederland.

Er zijn zoveel elementen aan dit vak die het mooi maken. De maatschappelijke ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid of inclusiviteit, de vormstudies om het programma van eisen om te zetten in schoonheid, het samenwerken met je opdrachtgever om meerwaarde te creëren. Die veelzijdigheid en rijkdom kon ik vijfentwintig jaar geleden nog niet overzien. De onbevangenheid van toen heb ik nog wel bij elke opgave en hoop ik ook vast te houden om te blijven vernieuwen. Ik denk dat ik dit nog wel even volhoud.